🌟 TÁC ĐỘNG CỦA LỰC XIẾT QUÁ MỨC LÊN BULONG INOX VÀ TÁN RÚT 📌

1. GIỚI THIỆU CHUNG

Trong thi công công trình cơ khí – dân dụng – công nghiệp, bulong inox và tán rút (rivet nut) là hai loại linh kiện cơ bản nhưng cực kỳ quan trọng. Tuy nhiên, rất nhiều lỗi kỹ thuật xảy ra chỉ vì siết quá lực.

Câu hỏi đặt ra:

• Siết mạnh có tốt không?
• Vì sao chỉ cần siết quá 10% cũng có thể phá hỏng liên kết?
• Và ảnh hưởng của lực xiết quá mức lên bulong inox và tán rút là gì?

👉 Bài viết này sẽ phân tích chi tiết, từ nguyên lý kỹ thuật, đến tác động thực tế, và cách xử lý lỗi khi siết quá tay – dành cho cả kỹ sư lẫn công nhân thi công.

>> Tham khảo bích inox

>> Tham khảo bu lông inox 

2. HIỂU ĐÚNG VỀ LỰC XIẾT TRONG LẮP ĐẶT BULONG INOX

2.1 Lực xiết là gì?

Lực xiết (torque) là lực xoắn tạo ra khi siết bulong bằng dụng cụ (cờ lê, súng xiết, máy bắn bulong…). Đây là lực đảm bảo mối liên kết chắc chắn giữa bulong và chi tiết lắp.

Lực xiết phù hợp sẽ tạo:

• Độ căng thích hợp cho bulong inox
• Áp lực ma sát đủ lớn giữa các mặt tiếp xúc
• Giữ vững kết cấu khi chịu tải trọng

2.2 Lực xiết quá mức là bao nhiêu?

Khi lực xiết vượt quá mức khuyến nghị của nhà sản xuất hoặc tiêu chuẩn (như DIN, ISO), nó được gọi là quá lực xiết. Ví dụ:

3. ẢNH HƯỞNG CỦA LỰC XIẾT QUÁ MỨC ĐẾN BULONG INOX

3.1 Gãy thân bulong

Nguyên nhân:

• Vượt quá giới hạn chịu kéo của inox
• Bulong bị “căng quá ngưỡng đàn hồi”

Biểu hiện:

• Bulong gãy ngang thân, đặc biệt ở vùng tiếp giáp với ren
• Không thể tái sử dụng

Hệ quả:

• Hư hại hoàn toàn liên kết
• Tăng rủi ro gãy dầm, rơi máy, mất an toàn lao động

3.2 Trờn ren

Nguyên nhân:

• Lực xiết lớn khiến ren inox bị xé, biến dạng

Biểu hiện:

• Siết mãi không chặt
• Bulong quay trơn, không ăn khớp ren

Hậu quả:

• Buộc phải thay cả bulong lẫn đai ốc
• Tăng thời gian và chi phí bảo trì

3.3 Biến dạng bề mặt tiếp xúc

Nguyên nhân:

• Siết quá mạnh khiến bulong inox ép móp kim loại xung quanh

Biểu hiện:

• Long đen bị lún
• Bề mặt thép bị lõm, lệch

Hậu quả:

• Mối nối mất vuông góc → giảm khả năng chịu tải

3.4 Hiện tượng “hàn nguội” (Galling)

Đặc biệt nguy hiểm với bulong inox

Nguyên nhân:

• Bề mặt inox ma sát lớn → sinh nhiệt → kim loại nóng chảy cục bộ
• Gây dính ren giữa bulong và đai ốc

Hậu quả:

• Không tháo được bulong
• Nếu cố tháo → gãy hoặc xé toạc cả phần ren

4. TÁC ĐỘNG CỦA LỰC XIẾT QUÁ MỨC LÊN TÁN RÚT

4.1 Tán rút là gì?

Tán rút inox là loại đai ốc có ren trong, được cố định vào vật liệu mỏng thông qua quá trình biến dạng dẻo bằng lực kéo/ép.

Dùng trong: vách mỏng, nhôm tấm, inox tấm, bảng mạch…

4.2 Tác động tiêu cực khi siết quá mức

Hệ quả:

• Không thể lắp lại bulong inox vào lần sau
• Cần khoan lại lỗ, thay tán → mất thời gian, tăng chi phí

5. CÁCH XÁC ĐỊNH LỰC XIẾT PHÙ HỢP CHO BULONG INOX

5.1 Dựa vào tiêu chuẩn kỹ thuật

Các tiêu chuẩn phổ biến:

• DIN 933, ISO 898-1, ISO 3506
• ASTM F593 (cho inox cấp công nghiệp)

5.2 Bảng tra lực siết tham khảo (bulong inox A2-70)

⚠️ Luôn kiểm tra theo cấp bền và ứng dụng cụ thể

6. CÁCH KHẮC PHỤC LỖI DO SIẾT QUÁ LỰC

6.1 Gãy bulong inox

• Dùng bộ gắp bulong gãy chuyên dụng
• Nếu không được → khoan phá và ren lại (tap mới)

6.2 Trờn ren

• Dùng Helicoil insert hoặc bushing ren
• Nếu ren tán rút bị phá → thay tán mới, ép bằng máy rút chuyên dụng

6.3 Hàn nguội (ren dính)

• Dùng keo phá ren hoặc dung dịch thẩm thấu (WD-40)
• Nếu vẫn không tháo được → cắt đầu bulong + đục vặn lùi

7. MẸO NGĂN CHẶN SIẾT QUÁ LỰC CHO BULONG INOX

7.1 Sử dụng cờ lê lực (torque wrench)

• Dụng cụ bắt buộc nếu bạn thi công bulong inox quy mô lớn
• Cho phép kiểm soát chính xác mô-men xoắn

7.2 Bôi trơn ren

• Giảm ma sát, chống “hàn nguội”
• Sử dụng các sản phẩm:
  • Molykote 1000
  • Loctite LB 8009
  • Permatex Anti-Seize

7.3 Đào tạo công nhân lắp đặt

• Nhiều lỗi xảy ra do thiếu kỹ năng
• Cần tổ chức hướng dẫn cách vặn, lực siết, cách xử lý khi gặp cản

7.4 Đánh dấu kiểm tra sau lắp đặt

• Dùng bút màu đánh dấu vị trí bulong đã siết đủ lực
• Định kỳ kiểm tra lại mô-men nếu công trình chịu rung động

8. CÂU HỎI THƯỜNG GẶP

💬 Siết bulong inox bằng tay có chính xác không?

👉 Không. Bạn khó có thể cảm nhận chính xác lực. Dễ bị siết thiếu hoặc quá mức.

💬 Có thể tái sử dụng bulong inox đã siết quá lực không?

👉 Không nên. Bulong đã bị biến dạng, chịu ứng suất → tiềm ẩn rủi ro gãy dù trông còn tốt.

💬 Dùng máy bắn bulong có an toàn không?

👉 Có, nếu bạn cài đặt đúng mô-men xoắn hoặc dùng máy có chức năng giới hạn lực.

9. KẾT LUẬN

Siết bulong inox tưởng chừng đơn giản, nhưng nếu quá tay, hậu quả có thể cực kỳ nghiêm trọng:

• Gãy bulong
• Hỏng tán rút
• Trờn ren, dính ren
• Mất liên kết công trình

👉 Hãy luôn tôn trọng giới hạn lực siết kỹ thuật, sử dụng dụng cụ đúng chuẩn, và không chủ quan với từng vòng xoay.

Bulong inox sẽ phát huy tối đa hiệu quả nếu bạn hiểu và sử dụng đúng cách.

10. TÀI LIỆU THAM KHẢO – HỖ TRỢ

Bạn cần:

• 📥 Bảng tra lực siết cho bulong inox A2-70, A4-70
• 📘 File PDF “Hướng dẫn phòng tránh siết quá lực bulong inox”
• 🎯 Video minh họa tháo bulong gãy, sửa ren trờn

👉 Hãy để lại yêu cầu, mình sẽ hỗ trợ nhanh chóng!